2/2021
Modlitwa myślna zaczyna się od zwykłego skupienia podczas jakiejkolwiek modlitwy, ale może osiągnąć szczyty kontemplacji, zwanej kontemplacją „wlaną”. Św. Antoni pisał: Pamiętaj, że trzy są rodzaje modlitwy: modlitwa myślna (mentalis), modlitwa słowna (vocalis – można by to nawet przetłumaczyć jako „artykułowana”, „wypowiadana”) i modlitwa czynu (manualis – dosłownie „ręczna”).
W jednym z kazań zamieścił następującą definicję modlitwy: Modlitwa jest uczuciem przylgnięcia do Boga, pełną serdeczności i czci z Nim rozmową oraz zatrzymaniem się oświeconego umysłu dla czerpania radości, jak długo to jest możliwe. Choć Święty mówi tu o rozmowie, to w świetle jego koncepcji człowieka i jego władz, rozmowa ta nie musi polegać na słownym uzewnętrznianiu myśli. Przy innej bowiem okazji podkreśla on, że w modlitwę muszą być zaangażowane wszystkie władze duszy: Nie wystarczy Bogu [nasz] umysł, ani też do miłości Boga nie wystarczy wola; ani nawet obie te władze, jeśli nie doda się do nich pamięci, dzięki której Bóg przebywa w głębi duszy rozumującego i kochającego. Wydaje się, że przez rozmowę rozumiał także rozważanie, a nawet świadome wyrazy miłowania Boga. Przedstawione tu określenie modlitwy najdoskonalej odpowiada modlitwie myślnej, a ostatni jej człon, w którym Święty twierdzi, że modlitwa jest zatrzymaniem się oświeconego umysłu dla czerpania radości jak długo to jest możliwe, obejmuje już niewątpliwie modlitwę kontemplacji. Z różnych wypowiedzi o modlitwie wynika, że św. Antoni miał bardzo obszerne pojęcie kontemplacji, które obejmuje wszelką modlitwę myślną, od zwykłego skupienia się podczas jakiejkolwiek modlitwy po szczyty kontemplacji, zwanej także kontemplacją „wlaną”, od skupienia się podczas aktu modlitewnego, po trwałe, nieprzerywane skupienie na Bogu i pamięć o Nim. Nie można nawet wykluczyć, że tej nazwy używa także na oznaczenia „myślenia teologicznego” o Bożych prawdach, o wszystkim, co wiąże się z Bogiem i powołaniem człowieka. Wydaje się, że dla niego nie ma tu wielu stanów, wielu różnych rzeczywistości, ale jeden stan modlitwy i skupienia, do którego Święty Kaznodzieja pragnie doprowadzić swoich słuchaczy i czytelników.(...)
