1/2018
Urodził się w 1515 r. we Florencji. Choć nazywany św. Franciszkiem XVI w., nie jest świętym franciszkańskim. Wprowadził Kościół w zaułki Rzymu, łącząc religijność z życiem w myśl zasady „do tańca i do różańca”. O jego kanonizacji wespół z Franciszkiem Ksawerym, Izydorem Oraczem, Teresą z Avila i Ignacym Loyolą, rzymianie mówili: „Kanonizowano czterech Hiszpanów i jednego świętego”. Mowa o św. Filipie Neri, który rozpowszechnił praktykę nawiedzania Siedmiu Kościołów rzymskich.
20 km pielgrzymki
Ta niezwykła pielgrzymkowa droga, którą tradycyjnie przechodzono w Wielkim Tygodniu, rozpoczynała się w bazylice św. Piotra, następnie podążała do św. Pawła za Murami, stamtąd do św. Sebastiana, dalej do św. Jana na Lateranie, do kościoła Krzyża Jerozolimskiego, do św. Wawrzyńca, kończąc w bazylice Santa Maria Maggiore. Całość trasy to ok. 20 km.
Pielgrzymka do Siedmiu Kościołów, praktykowana już w średniowieczu, była obowiązkowa dla wszystkich pątników przybywających do Wiecznego Miasta i miała się zamknąć w maksymalnie dwóch dniach. Jej odrodzenie rozpoczęło się za sprawą św. Filipa, który zorganizował razem ze swoimi uczniami procesję pokutną, nawiedzając najważniejsze świątynie Rzymu.
Droga rozpoczynała się przy kościele św. Hieronima. Szybko pielgrzymowanie to stało się regularną i dobrze zorganizowaną praktyką religijną, a św. Filip Neri wyznaczył jeden dzień w roku na powszechną pielgrzymkę rzymian: był to „tłusty czwartek”, choć wędrowanie zaczynało się już dzień wcześniej, w środę po południu.
Idąc drogą Jezusa
Kilkunastogodzinna pielgrzymka miała symbolizować drogę pokutną dookoła świata. Dzięki temu pątnicy mieli podążać śladami Męki Zbawiciela, od Wieczernika aż po Golgotę, a Wieczne Miasto miało przypominać Jerozolimę. Filip Neri i jego towarzysze szli, medytując w drodze nad przejściem Jezusa z Wieczernika do Ogrodu Oliwnego, rozważając trwogę konania aż po krwawe krople potu Zbawiciela, Jego pojmanie oraz poprowadzenie do domu arcykapłana, zatrzymując się nad przeprowadzeniem Jezusa do przywódcy Sanhedrynu oraz ubiczowaniem. Następnie rozmyślali o drodze, którą Jezus przebył od Kajfasza do Piłata i o nałożeniu Mu korony cierniowej, o męce i przeprowadzeniu Jezusa od Piłata do Heroda i z powrotem oraz o drodze Jezusa z pretorium Piłata w kierunku Kalwarii i przebiciu Jego Serca, z którego wypłynęły Krew i Woda.
Siedem bazylik
Nawiedzana na początku bazylika św. Piotra została wzniesiona w miejscu ukrzyżowania i pochówku Apostoła na terenie dawnych ogrodów Nerona. Obecna świątynia jest dziełem m.in. takich mistrzów jak Bramante, Rafael czy Michał Anioł i została poświęcona w roku 1626 przez papieża Urbana VIII. Grób św. Piotra usytuowany jest w części centralnej pod ołtarzem papieskim, nad którym wznosi się baldachim z brązu. W samej bazylice oraz podziemiach – tzw. Grotach Watykańskich – znajdują się sarkofagi i groby papieży.
Bazylika św. Pawła za Murami zbudowana została w miejscu, gdzie św. Lucyna pochowała ciało św. Pawła. W roku 1823 r. zniszczył ją doszczętnie pożar, ale została odbudowana i ponownie poświęcona w 1854 r. Na dziedzińcu stoi figura Apostoła Narodów, trzymającego w rękach księgę oraz miecz. Grób św. Pawła, przykryty gotyckim baldachimem znajduje się w nawie głównej świątyni. Ściany świątyni zdobią natomiast medaliony z wizerunkami wszystkich kolejnych papieży, od św. Piotra począwszy.
Bazylikę św. Sebastiana za Murami zbudowano ku czci apostołów Piotra i Pawła, ale na przełomie VII i VIII w. poświęcono ją św. Sebastianowi, jednemu z wczesnych męczenników rzymskich, upamiętniając również katakumby jego imienia, w których kiedyś spoczywały relikwie obu apostołów. W ołtarzu z relikwiami św. Sebastiana znajduje się jedna ze strzał, od których zginął oraz kolumna, do której był przywiązany podczas egzekucji.
Bazylikę św. Jana na Lateranie wzniesiono na wzgórzu Celio. Według tradycji cesarz Konstantyn ujrzał we śnie apostołów Piotra i Pawła, którzy obiecali mu uzdrowienie z trądu, jeśli przyjmie chrzest. Cesarza ochrzcił papież Sylwester I, a on, z wdzięczności za łaskę uzdrowienia, wybudował świątynię. Fasadę obecnej bazyliki zdobi napis: „Najświętszy kościół laterański, Matka i Głowa kościołów całego Miasta i Świata”. Jest ona kościołem diecezjalnym papieża.
Bazylika Świętego Krzyża Jerozolimskiego ozdobiona jest wewnątrz malowidłami obrazującymi dzieje odnalezienia Krzyża Świętego przez św. Helenę, matkę Konstantyna Wielkiego. Jest miejscem przechowywania relikwii Krzyża Świętego oraz relikwii krzyża św. Dyzmy, czyli Dobrego Łotra. W kosztownych relikwiarzach zgromadzono cząstki Prawdziwego Krzyża, gwóźdź, gąbkę, dwa ciernie z korony i fragment drewnianej tabliczki, którą Piłat polecił umieścić nad głową Jezusa.
Bazylika św. Wawrzyńca za Murami dedykowana została młodemu diakonowi męczennikowi, który cesarzowi Walerianowi, żądającemu wydania skarbów Kościoła, miał wskazać na ubogich mówiąc, że to oni są skarbem. Już w roku 330 na jego grobie Konstantyn Wielki wzniósł oratorium, w VI w. Pelagiusz II wybudował świątynię. Męczennik upamiętniony jest na mozaice z VI w. na łuku absydy, przedstawiającym Chrystusa i świętych.
Pielgrzymka kończy się w bazylice Matki Bożej Większej, na wzgórzu Eskwilin. To pierwsza maryjna świątynia chrześcijańskiego Zachodu, wzniesiona przez Sykstusa III po soborze efeskim, który w 431 r. uznał macierzyństwo Maryi jako Matki Boga. Powstanie kościoła wiąże się z legendą, która głosi, że papieżowi Liberiuszowi i patrycjuszowi Giovanniemu we śnie ukazała się Maryja. Powiedziała im, że w miejscu, gdzie latem spadnie śnieg, ma stanąć dedykowany Jej kościół. Kiedy w nocy z 4 na 5 sierpnia 358 r. Eskwilin pokryła warstwa śniegu, papież wytyczył zarys świątyni. W jednej z kaplic znajduje się pod ołtarzem krypta żłóbka, w której przechowywane są relikwie kolebki Jezusa.
Tradycja, która się przyjęła
Pielgrzymowanie do Siedmiu Kościołów rozpoczęte przez św. Filipa, było kontynuowane także po jego śmierci w 1595 r. Organizowali je jego współbracia ze Zgromadzenia Oratorianów, którego był założycielem. W archiwach zgromadzenia zachowały się dokumenty dotyczące pielgrzymek, w których odnotowywano m.in. ilość uczestników. Byli wśród nich także papieże: Paweł V, Benedykt XIV i Klemens XIII. Pielgrzymki ustały w 1870 r., gdy wojska piemonckie zajęły Rzym i zostały przywrócone dopiero w 1922 r., w 300. rocznicę kanonizacji Filipa Neri. Wtedy zmieniono ich oficjalną datę na trzecią niedzielę po Wielkanocy.
Definitywnie zakończono oficjalne pielgrzymki w czasie okupacji Rzymu przez wojska hitlerowskie, jednak tradycja nie umarła. Pielgrzymowanie do Siedmiu Kościołów stało się na tyle popularne, że przyjęło się także w innych włoskich miastach i było praktykowane w czasie Wielkiego Postu. Do dziś w języku włoskim istnieje powiedzenie „fare il giro delle sette chiese” (pielgrzymować do siedmiu kościołów). Oznacza cierpliwe wędrowanie od miejsca do miejsca w celu załatwienia jakiejś konkretnej sprawy.
Dziś, kiedy miasto rozrosło się, trudniej jest pielgrzymować. Ruch samochodowy, nowe drogi i nowa zabudowa, sprawiają, że dawna trasa pielgrzymkowa jest ciężka do przejścia. Jednak tradycja wciąż żyje i jest praktykowana przez wytrwałych śmiałków, niekoniecznie w „tłusty czwartek”.
